Collatinus, index > latin > argent

abolition de l'esclavage pour dettes

     326 avant J.-C. : C'est l'année où la plèbe se débarasse enfin d'une pratique révoltante : un débiteur peut devenir esclave de son créancier pour une période, souvent fort longue, équivalant à la somme qu'il doit.
     Eo anno plebi Romanae uelut aliud initium libertatis factum est quod necti desierunt ; mutatum autem ius ob unius feneratoris simul libidinem, simul crudelitatem insignem. L. Papirius is fuit, cui cum se C. Publilius ob aes alienum paternum nexum dedisset, quae aetas formaque misericordiam elicere poterant, ad libidinem et contumeliam animum accenderunt. [ut] florem aetatis eius fructum aduenticium crediti ratus, primo perlicere adulescentem sermone incesto est conatus; dein, postquam aspernabantur flagitium aures, minis territare atque identidem admonere fortunae; postremo, cum ingenuitatis magis quam praesentis condicionis memorem uideret, nudari iubet uerberaque adferri. quibus laceratus iuuenis cum se in publicum proripuisset, libidinem crudelitatemque conquerens feneratoris, ingens uis hominum cum aetatis miseratione atque indignitate iniuriae accensa, tum suae condicionis liberumque suorum respectu, in forum atque inde agmine facto ad curiam concurrit; et cum consules tumultu repentino coacti senatum uocarent, introeuntibus in curiam patribus laceratum iuuenis tergum procumbentes ad singulorum pedes ostentabant. uictum eo die ob impotentem iniuriam unius ingens uinculum fidei iussique consules ferre ad populum ne quis, nisi qui noxam meruisset, donec poenam lueret in compedibus aut in neruo teneretur ; pecuniae creditae bona debitoris, non corpus obnoxium esset. ita nexi soluti, cautumque in posterum ne necterentur.
accendo, is, ere, di, sum : embraser
ad, inv. : vers, à, près de
adfero, fers, ferre, attuli, allatum : apporter
admoneo, es, ere, monui, monitum : rappeler, avertir
aduenticius fructus (, us, m.) : bénéfice accessoire
aduenticius, a, um : qui vient du dehors
adulescens, entis, m. : jeune homme
aes, aeris, n. : bronze, argent. - alienum : dette
aetas, atis, f. : époque, âge
agmen, inis, n. : armée en marche, colonne de marche
alienus, a, um : d'autrui
alius, a, ud : autre, un autre
animus, i, m. : coeur, sympathie
annus, i, m. : année
asperno, as, are : repousser
atque, inv. : et, et aussi (= ac)
auris, is, f. : oreille
aut, conj. : ou, ou bien
autem, inv. : or, cependant, quant à -
bonus, a, um : bon
C, = Caius, ii, m. : abréviation.
caueo, es, ere, caui, cautum : faire attention, veiller à ce que
cogo, is, ere, egi, actum : rassembler, forcer
compes, edis, f. : (svt au pl.) entraves
concurro, is, ere, curri, cursum : courir ensemble
condicio, onis, f. : condition
conor, aris, ari : essayer
conqueror, eris, eri, questus sum : déplorer
consul, is, m. : consul
consulo, is, ere, sului, sultum : consulter
contumelia, ae, f. : outrage, affront
corpus, oris, n. : corps
creditum, i, n. : prêt, dette
credo, is, ere, didi, ditum : croire, prêter
crudelitas, atis, f. : cruauté
cum, inv. : conj., comme ; prép, avec
curia, ae, f. : curie
debitor, oris, m. : débiteur
dein, inv. = deinde : ensuite
desino, is, ere, sii, situm : cesser
dies, ei, m. et f. : jour
do, das, dare, dedi, datum : donner
donec, inv. : jusqu'à ce que
elicio, is, ere, cui, citum : attirer, provoquer
eo, is, ire, iui, itum : aller
et, conj. : et
facio, is, ere, feci, factum : faire
fenerator, oris, m. : créancier, usurier
fero, fers, ferre, tuli, latum : porter, supporter, rapporter
fides, ei, f. : foi, loyauté bona - : bonne foi
fio, is, fieri, factus sum : devenir
flagitium, ii, n. : action honteuse et scandaleuse
flos, oris, m. : fleur
forma, ae, f. : forme, beauté
fortuna, ae, f. : fortune, chance
forum, i, n. : marché, forum
forus, i, m. : pont (d'un bateau)
fructus, us, m. : droit qu'on a sur qqch, fruit
homo, minis, m. : homme, humain
identidem, inv. : sans cesse
impotens, entis : incapable, irresponsable
in, prép. : (acc. ou abl.) dans, sur, contre
incestus, a, um : impur, incestueux
inde, inv. : de là, donc
indignitas, atis, f. : indignité
indo, is, ere, indidi, inditum : mettre sur, mettre dans
ingens, entis : immense, énorme
ingenuitas, atis, f. : contition d'homme libre, noblesse
initium, ii, n. : début
iniuria, ae, f. : injustice, violation du droit
insignis, e : remarquable, extraordinaire
introeo, is, ire, iui, itum : entrer dans (+acc.)
is, ea, id : ce, cette
ita, inv. : ainsi ; ita... ut, ainsi que
iubeo, es, ere, iussi, iussum : ordonner
ius, iuris, n. : loi, serment, droit
iuuenis, is, m. : jeune homme
L, abrév. : Lucius
lacero, as, are : déchirer, faire mal
liber, era, erum : libre
liberi, orum, m. pl. : enfants (fils et filles)
libertas, atis, f. : liberté
libido, dinis, f. : désir, envie, débauche
luo, subir, purger (un châtiment)
magis, adv. : plus
magus, i, m. : mage
memor, oris, +gén. : qui a le souvenir
memoro, as, are : rappeler au souvenir, raconter, rapporter
mereo, es, ere, rui, ritum : mériter, gagner
mina, tj au pl. : minae, arum : menaces
miseratio, onis, f. : pitié
misericordia, ae, f. : pitié
muto, as, are : changer
ne, inv. : pour que... ne... pas, de peur que, que
necto, is, ere, nexui et nexi, nectum : lier, nouer, rendre esclave pour dettes
neruus, i, m. : fers, prison
nisi, inv. : si... ne... pas ; excepté
non, neg. : ne...pas
noxa, ae, f. : tort, préjudice, châtiment
nudo, as, are : dénuder
ob, prép. + acc : à cause de
obnoxius, a, um : soumis, dépendant
ostento, as, are : montrer, faire étalage de
Papirius, i, m. : Papirius
pater, tris, m. : père, magistrat
paternus, du père, des aïeux
pecunia, ae, f. : argent
pedes, itis, m. : fantassin, piéton
perlicio (pell-), is, ere, lexi, lectum : séduire, attirer
pes, pedis, m. : pied
plebs, plebis, f. : plèbe
poena, ae, f. : châtiment
Poenus, i, m. : Carthaginois
populus, i, m. : peuple
possum, potes, posse, potui : pouvoir
posterus, a, um : suivant ; in posterum : à l'avenir
postquam, conj. : après que
postremo, inv. : enfin
postremus, a, um : dernier
praesens, entis : présent
primus, a, um : premier (comparatif : prior)
procumbo, is, ere, cubui, cubitum : se pencher, tomber à terre
proripio, is, ere, ripui, reptum : traîner ; se - se précipiter
publicus, a, um : public
Publilius, i, m. : Publius
quam, inv. : que
qui, quae, quod : qui
quicquis, quidquid ou quicquid : quiconque
quis, quae, quid : qui ? quoi ?
quod, conj. : parce que
ratus, a, um : approuvé, adopté, ratifié
reor, reris, reri, ratus sum : croire
repentinus, a, um : soudain
respectus, us, m. : pensée, considération
Romanus, a, um : Romain
se, pron. réfl. : se, soi
senatus, us, m. : sénat
sermo, onis, m. : discours, langue
simul, inv. : en même temps
singuli, ae, a : pl. chacun en particulier, chacun un
soluo, is, ere, ui, itum : détacher, payer
sum, es, esse, fui : être
suus, a, um : son
teneo, es, ere, ui, tentum : tenir, retenir
tergum, i, n. : dos
territo, as, are : effrayer, épouvanter
tum, adv. : alors
tumultus, us, m. : tumulte
uelut, inv. : comme
uerbero, as, are : frapper
uictus, us, m. : nourriture
uideo, es, ere, uidi, uisum : voir
uinco, is, ere, uici, uictum : vaincre
uinculum, i, n. : lien, chaîne
uis, -, f. : force
unus, a, um : un seul, un
uoco, as, are : appeler
uolo, uis, uelle : vouloir
ut, conj. : pour que, que, comme